Türkiye Cumhuriyeti’nin Liderleri
Türkiye Cumhuriyeti’nin siyasi tarihinde, ülkenin kaderini ve yönünü belirleyen en önemli makam şüphesiz Cumhurbaşkanlığı makamıdır. 1923 yılında Cumhuriyetin kuruluşuyla başlayan bu süreçte, her biri kendi döneminin zorluklarına ve başarılarına imza atmış liderler, Türkiye’nin modernleşme ve gelişme yolculuğuna rehberlik etmiştir.
Bu makalede, Türkiye’nin cumhurbaşkanları listesini, görev sürelerini ve modern Türkiye’nin inşasındaki rollerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Kurucu Lider: Mustafa Kemal Atatürk (1923–1938)
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı ve kurucusu, 29 Ekim 1923’te oy birliğiyle seçilen Mustafa Kemal Atatürk’tür. 10 Kasım 1938’de vefatına kadar görevde kalan Atatürk, 15 yılı aşkın görevi süresince gerçekleştirdiği köklü reformlarla (laiklik, eğitim, kadın hakları vb.) Türkiye’nin çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşmasının temellerini atmıştır. Atatürk’ün liderliği, cumhuriyetin ruhunu ve ilkelerini belirlemiştir.
Tek Parti ve Çok Partili Dönem: İsmet İnönü ve Celal Bayar
- İsmet İnönü (1938–1950): Atatürk’ün vefatının ardından görevi devralan ikinci cumhurbaşkanı İsmet İnönü olmuştur. 11 yıldan fazla süren görevi sırasında İnönü, Türkiye’yi II. Dünya Savaşı’nın yıkımından uzak tutma politikasını başarıyla yürütmüş ve görevinin sonunda çok partili hayata geçişi sağlayarak demokratikleşme sürecinin önemli bir adımını atmıştır.
- Celal Bayar (1950–1960): 1950 seçimleriyle iktidara gelen Demokrat Parti’nin lideri Celal Bayar, ilk sivil ve çok partili dönemin cumhurbaşkanı olarak tarihe geçti. Bayar’ın 10 yıllık görevi, 27 Mayıs 1960 askeri darbesiyle sona ermiştir.
Askeri ve Sivil Kökenli Cumhurbaşkanları Dönemi
Türkiye’nin yakın siyasi tarihinde, özellikle 1960 sonrası dönemde, askeri ve sivil kökenli liderler arka arkaya görev yapmıştır.
- Darbe sonrası göreve gelen Cemal Gürsel (1960–1966) ve onu takiben Cevdet Sunay (1966–1973) ile Fahri Korutürk (1973–1980) görev yapmıştır.
- 12 Eylül darbesinin ardından Kenan Evren (1982–1989), halk oylamasıyla cumhurbaşkanlığına seçilmiştir.
- Ardından gelen Turgut Özal (1989–1993), cumhurbaşkanlığı döneminde serbest piyasa ekonomisi ve dışa açılım politikalarının devamını sağlamıştır; ancak görevdeyken vefat etmiştir.
Yakın Dönem Liderler ve Halkın Seçimi Süreci
- Süleyman Demirel (1993–2000): 1993–2000 yılları arasında görev yapan Süleyman Demirel, Türk siyasi hayatının önemli figürlerinden biri olarak, hem başbakanlık hem de cumhurbaşkanlığı yapmıştır.
- Ahmet Necdet Sezer (2000–2007): Daha sonra Anayasa Mahkemesi Başkanı görevinden cumhurbaşkanlığına seçilen Ahmet Necdet Sezer gelmiştir.
- Abdullah Gül (2007–2014): Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilen son cumhurbaşkanı olan Abdullah Gül görev yapmıştır.
- Recep Tayyip Erdoğan (2014–Görevde): 2014 yılında yapılan halk oylaması ile doğrudan halk tarafından seçilen ilk cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmuştur. 28 Ağustos 2014’te göreve başlayan Erdoğan, 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişin ardından ikinci kez halk tarafından seçilerek görevine devam etmektedir.
Türkiye’nin Gelişimindeki Cumhurbaşkanlığı Rolü
Türkiye Cumhuriyeti’nin cumhurbaşkanları, her dönemde ülkenin yönetiminde kritik bir rol oynamış ve siyasi, sosyal ve ekonomik dönüşümlere öncülük etmiştir. Cumhuriyetin kurulduğu günden bugüne kadar, cumhurbaşkanlığı makamı, Türkiye’nin demokratik olgunlaşma sürecinin ve modernleşme serüveninin canlı bir aynası olmuştur. Onların attığı adımlar, bugünkü Türkiye’nin şekillenmesinde kalıcı izler bırakmıştır.
